H παρουσίαση των κινηματοθεάτρων της Αμμοχώστου σήμερα είναι το μικρότερο δείγμα εκτίμησης στούς ανθρώπους που οραματίστηκαν, δούλεψαν και εδρέωσαν τα κινηματοθέατρα της Αμμοχώστου.
Μία μορφή όχι μόνο ψυχαγωγίας, κοινωνικοποίησης αλλά και καλλιέργειας μιάς και πολλά θεατρικά, μουσικά, χορευτικά σχήματα ταχυδακτυλουργοί, μάγοι από το εξωτερικό, κυρίως την Ελλάδα, έδιναν συχνά παραστάσεις για το κοινό της Αμμοχώστου.
Υπήρξαν ο χώρος οικογενειακών εξόδων. Οι κυρίες και δεσποινίδες εμφανίζονταν απαραίτητα με τα καλά τους. Εδώ δημιουργούνταν οι πρώτες γνωριμίες, τα πρώτα φλέρτ, εδώ ήταν ο χώρος που συχνά «ψήνονταν» τα συνοικέσια.
Πολλές νεαρές οικογένειες έφερναν τα βρέφη μαζί τους μέσα στα αμαξάκια τους. Τα άφηναν στο προθάλαμο σίγουρες ότι κανείς δεν θα τα ενοχλούσε.. ¨Οταν αυτά καμμιά φορά έκλαιγαν, οι μητέρες τα αποκοίμιζαν θηλάζοντας τα. Επέστρεφαν μετά στη θέση τους για να απολαύσουν την υπόλοιπη παράσταση.
Υπάρχει ακόμη μιά άλλη διάσταση των κινηματογράφων Αμμοχώστου, ιδιοκτητών και συνεργατών τους, την οποίαν οι νεώτεροι πιθανόν να μη γνωρίζουν ούτε και να υποψιάζονται.
Αυτή της συμβολής τους στον Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ, και για το τίμημα το οποίο προσέφεραν. Το αναφέρουμε μόνο επιγραμματικά.
Οι ώρες παραστάσεων ήταν ανάλογες με τις ώρες αναχωρήσεων των τελευταίων λεωφορείων για τα χωριά. Παλαιότερα οι παραστάσεις τοποθετούνται γύρω στίς 5.00 μ.μ., αργότερα 6. μ.μ. και πιό πρόσφατα 7.30 μ.μ. με 2η παράσταση στις 9.45 μ.μ.
Υπήρχαν ακόμη και οι απογευματινές παραστάσεις στις 1.30 το μεσημέρι. Σ’αυτές τις παραστάσεις έπαιζαν δύο κινηματογραφικά έργα, ένα το οποίο ήταν επανάλειψη, συνήθως μικρότερου μήκους, είτε κάποιο επεισοδιακό, (κάτι ανάλογο με τις σημερινές σειρές της τηλεόρασης). Ακολουθούσε το έργο της ημέρας.
Πρίν την έναρξη της κάθε παράστασης καθώς και κατά το διάλειμα οι θεατές ψυχαγωγούνταν με τους τελευταίους μουσικούς δίσκους. Αμέσως μετά ακολουθούσαν τα ντοκιμαντέρ και τα «Επίκαιρα» καθώς και εμπορικές διαφημίσεις. Οι διαφημίσεις ήταν τυπωμένες πάνω σε γυάλινα πλακάκια, πολλές φορές γραμμένες στο χέρι με σινική μελάνη.
Ο γνωστός μας «Ουλής», περιφερόταν στήν πλατεία πουλώντας αναψυκτικά και.............παγωτούδι με το κουταλούδι»..
Εξω απο τα κινηματοθέατρα παρατάσσονταν τα καρροτσάκια των πλανόδιων μικροπωλητών και σαντουιτσήδων με αρχηγό τον Πάτσαλο (φραντζολάκι, Μπλού μπάντ, ρόστο πίκλες και ξυδάτα).
Οι παραστάσεις που γέμιζαν συνήθως ήταν παλαιότερα αυτές της Κυριακής. Σταδιακά προωθήθηκε με μεγάλη επιτυχία και το Σάββατο.
¨Οταν την Τρίτη βράδυ δεν είχε θεατρική παράσταση από Κυπριακό Θίασο, δίνονταν προσκλήσεις στις κυρίες για δωρεάν παρακολούθηση του έργου της Τρίτης.
Οι πρώτες διαφημίσεις γίνονταν με φυλλάδια τα οποία έγραφαν το όνομα του κινηματογράφου, του έργου, ημέρες προβολής, τους πρωταγωνιστές και σύντομη περίληψη με κατάληξη «Το τέλος επι της Οθόνης».
Αυτα τα φυλλάδια διανέμονταν από πόρτα σε πόρτα κάθε Δευτέρα από τον Ουλή και............πιός θυμάται τον γνωστότατο Χαριλλή, με το παληό παιδικό αμαξάκι φορτωμένο εφημερίδες και φυλλάδια του σινεμά να παίρνει βόλτα το Βαρώσι γειτονιά γειτονιά, ακούραστα και σταθερά.
Για πιό παραστατική διαφήμιση επιστρατευόταν ενίοτε και ο Ουλής ο οποίος περιφερόταν στούς δρόμους της πόλης διαφημίζοντας με τηλεβόα την παράσταση.
Καμμιά φορά κυκλοφορούσε και αυτοκίνητο με μεγάφωνο για «ΝΑ ΜΗΝ ΛΕΊΨΕΙ ΚΑΝΕΙΣ».
.
Ελλείψει Δημοτικού Θεάτρου τα κινηματοθέατρα, κυρίως το Χατζηχαμπή και Ηραίον που ήταν τα κατά κόρον κεντρικά, και που με την γειτονία τους έδιναν κατά κάποιο τρόπο ένα χρώμα πιάτσας διασκέδασης στην περιοχή, χρησίμευαν σαν επίσημοι χώροι συγκέντρωσης.
Κομματικές Συγκεντρώσεις, Παρουσιάσεις Υποψηφίων, Ιδρυτικές Συνελεύσεις των Συντεχνιών, Επετειακές Ομιλίες για τούς εορτασμούς της 28ης Οκτ. και 25ης Μαρτίου. Μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας προστέθηκε και αυτή της 1ης Απριλίου.
Χριστουγενιάτικοι Σχολικοί Εορτασμοί των Γυμνασίων που δεν διέθεταν δικό τους θέατρο, Σχολικές Χριστουγεννιάτικες και άλλες Θεατρικές Παραστάσεις, Αρχαία Τραγωδία – Iφιγένιεα Εν Ταύροις – από τα Γυμνάσια Αρρένων και Θηλέων Αμμοχώστου, στο Ηραίο το 1958 – 1959, φιλοξενούνταν στα κινηματοθέατρα. Παρουσιάστηκε ακόμη και η ¨Οπερα ¨»La Traviata» από κάποιο Ιταλικό σχήμα , στο Ηραίο,γύρω στο 1950, με την συμβολή του Δημήτρη Τυρίμου, πατέρα του σημερινού γνωστού πιανίστα Μαρτίνου Τυρίμου.
Πρωινές και απογευματινές παραστάσεις για τους μαθητές, βραδυνές για τους Επισήμους, ενήλικες, γονείς και άλλο κοινό.
Η Επίσημη Εναρξη της Γιορτής του Πορτοκαλιού γινόταν στα Κινηματοθέατρα υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.
Και οι αίθουσες πάντα διακοσμούνταν ανάλογα με την περίσταση. Με γαλανόλευκες σημαιούλες, με κλαδιά πορτοκαλιάς, είτε το Χριστουγενιάτικο Δέντρο.
Σημαντικότατη γιορτή ήταν αυτή της Παραμονής της Πρωτοχρονιάς με «Πλούσια Κλήρωση Δώρων».
Το παλαιότερο τεκμήριο που έχω στα χέρια μου μέχρι στιγμής είναι μιά αναφορά στο Κινηματοθέατρο Χατζηχαμπή της εφημερίδας «ΝΕΟΣ ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΦΥΛΑΞ» στήν έκδωση με ημερομηνία 3 Μαίου 1937, η οποία αναδημοσιεύθηκε πρίν λίγα χρόνια, από την εφημερίδα «ΠΟΛΙΤΗΣ».
Η λειτουργία του κινηματοθεάτρου τοποθετείται γύρω στα 1928-1932, επί βωβού κινηματογράφου.
Χωρητικότητας 950 περίπου θέσεων, ήταν η πραγματοποίηση ενός μεγαλεπίβολου οράματος του προοδευτικού εμπόρου/καραβοκύρη Δημήτρη Χατζηχαμπή. Χτίστηκε σε οικόπεδα από την προίκα της συζύγου του, Μαρίτσας Χατζηκουμή, στην γωνία των οδών «Εδουάρδου», (επί Αγγλοκρατίας) μετανομασθείσα σε «Δημοκρατίας» μετά την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας, και Πρωταγόρου.
Η συμπλήρωση της κατασκευής του κινηματοθεάτρου διήρκεσε σειρά χρόνων.
Είναι ένα επιβλητικό αρχιτεκτονικό, νεοκλασσικό κτίριο. Χτισμένο εξ’ολοκλήρου από πέτρα, ειδικά για κινηματοθέατρο, διέθετε την υποδομή και χώρους που απαιτούνταν τόσο για την φιλοξενία θιάσων, καμαρίνια, χώρο υποβολέα, πιάνο για τις μουσικοχορευτικές επιθεωρήσεις που ήταν τόσο της μόδας την τότε εποχή, γραφεία, καντίνα.
Πολλοί θεατές απολάμβαναν μυρωδάτο καφέ ψημένο στήν άμμο, σερβιρισμένο σε δίσκους, μέσα στην πλατεία καθώς παρακολουθούσαν την παράσταση.
Εξωτερικά είχε καλυμένες βεράντες με καμάρες Στο βάθος της κάτω βεράντας ήταν οι προθήκες για τις φωτογραφίες οι αφίσες που διαφήμιζαν τις κινηματογραφικές, θεατρικές και άλλες παραστάσεις της εβδομάδας. Οι καρέκλες ήταν ξύλινες που σε κατοπινή ανακαίνιση αντικαταστάθηκαν με πολυθρόνες (περίπου 850 θέσεις).
Εκτός από την πλατεία και τον εξώστη διέθετε δύο θεωρεία, τις «βαρκούλες» μπροστά, δεξιά και αριστερά του εξώστη, κατά τα πρότυπα των θεάτρων του εξωτερικού.
Το καλοκαιρινό ΧΑΤΖΗΧΑΜΠΗ αρχικά λειτουργούσε δίπλα από το χειμερινό στήν απέναντι γωνία του ΗΡΑΙΟΝ. Αργότερα λειτούργησε το καινούριο καλοκαιρινό, στην οδό Παρθενώνος, πάροδος της Δημοκρατίας που ξεκινούσε απέναντι από την κεντρική είσοδο του Χειμερινού κινηματοθεάτρου.
Ηταν καθαρά κινηματογράφος. Διέθετε μεγάλη οθόνη την οποία στόλιζε ένα πλούσιο παρτέρι γεμάτο με όλων των ποικιλιών και χρωμάτων γαρυφαλιές. Συνιδιοκτησία των τριών παιδιών του Δημήτρη Χατζηχαμπή, Παναγιώτας Δημητρίου, Δέσποινας Μότη και Χαμπή Χατζηχαμπή.
Εδώ έπαιξε το 2ο εργο σινεμασκόπ που γυρίστηκε. Ο Ϋφαλος των Δώδεκα Μιλίων, φίλμ το οποίο έγινε και ιδιαίτερα αγαπητό λόγω της σκηνής με τον Ελληνορθόδοξο Ιερέα. Το πρώτο σινεμασκόπ, ο Χιτώνας, εάν δεν με απατά η μνήμη μου έπαιξε το χειμώνα.
Οι μηχανές που χρησιμοποιούνταν και στούς δύο κινηματογράφους ήταν ¨<<Κκάλι>>.
Λειτουργούσαν με κάρβουνο. Τα γράμματα ήταν ξέχωρα και έπρεπε να συντονίζεται η προβολή τους σύμφωνα με την ανάπτυξη της πλοκής του έργου και τον ξενόφωνο διάλογο. Οι ταινίες συχνά κόβονταν. Τις ξανακολλούσαν με περισσή μαεστρία για να μην χαλά η ροή της εικόνας.
Τα μπαλκόνια δεξιά και αριστερά από τον κινηματογράφο γέμιζαν από τον περίοικους που παρακολουθούσαν τα φίλμς στην δροσιά της νύκτας.
Ακόμη και οι τουρίστες από το Φαμακούστα Πάλας παιρνούσαν τα βράδυα τους απολαμβάνοντας τις παραστάσεις.
ΟΛΥΜΠΙΑ
Το πρώτο σινεμά που τέθηκε σε λειτουργία, στην οδό Οδυσσέως.
Ιδιοκτήτης ο αείμνηστος Ευαγόρας Παντελίδης.
Μετετράπηκε από αποθήκη σε κινηματογράφο.
Μικρής χωρητικότητας με κατηφορική κλήση.
Φιλοξένησε εκτός των άλλων τον παρουσιαστή/τραγουδιστή Γιώργο Οικονομίδη, το περίφημο χορευτικό ντουέτο Γιάννη Φλερύ και Λίντα Αλμα.
Εδώ έπαιξε και το περίφημο φίλμ «Εξοδος» τον Σεπτέμβριο του 1962, με πρωταγωνιστή τον Πώλ Νιούμαν. Ας σημειωθεί ότι το φίλμ γυρίστηκε στην Αμμόχωστο, με Κυπρίους κομπάρσους μεταξύ αυτών πολλοί γνωστοί Αμμοχωστιανοί.
Το πιο όμορφο ίσως από τα καλοκαιρινά σινεμά ήταν αυτό του ΟΛΥΜΠΙΑ με τις πυκνές Αροδάφνες στο φράχτη, καβάφες, μιά μυξιά και πολλά άλλα δένδρα.
Πίσω από το σπίτι αείμηστου Χαρίλαου Παντελίδη υπήρχε μιά αποθήκη για τα τράκτορ τα οποία εισήγαγε και εμπορευόταν. Αυτά τα τράκτορ χρησίμευαν σαν γαλαρίες για τους νεαρούς τότε, Καλλίμαχο Παντελίδη και φίλους του Αντωνάκη Αντωνίου, Ανδρέα και Συμεών Μάτση καί άλλους.
Ας σημειωθεί ότι οι πρώτες προβολές βωβού κινηματογράφου έγιναν σε αίθουσα του Ξενοδοχείου Σαβόυ.
ΗΡΑΙΟ
Σύμφωνα με βιτεοσκοπημένη συνέντευξη που έδωσε ο ιδιοκτήτης Ανδρέας Παπαγεωργίου στον Δημοσιογράφο του ΡΙΚ κ. Χαραλάμπους το 2000, στις 21 Απρ. 1943 λειτούργησε πρώτο το καλοκαιρινό Ηραίο (1400 θέσεις). Ενάμιση χρόνο αργότερα, δηλαδη τον Νοέμβριο του 1944, λειτούργησε και το χειμερινό Κινηματοθέατρο, 1,200 περίπου θέσεων.
¨Ηταν ένα πολύ μοντέρνο γωνιακό ημικύκλιο οικοδόμημα τού οποίου πολύ δύσκολα καθώριζες τον προσανατολισμό. Πάντοτε σύμφωνα με την μαρτυρία του «Αντρίκκου» την λύση και απάντηση στα στοιχείματα στον «καφενέ» έδωσε ο τότε Λιμενάρχης Ανδρέας Καντούνας ο οποίος ώντας πλοίαρχος έβγαλε την πυξίδα και απεφάνθη. Βορειοδυτικό, κρούοντας την λήξη των στοιχειμάτων με την καταβολή τού στοιχείματος, ενός μυρωδάτου μερακλίτικου καφέ.
Στήν συνέντευξη του ο Ανδρέας αναφέρεται στα επισοδειακά έργα, στους πολλούς Ελληνικούς θιάσους που φιλοξενήθηκαν και κατονόμασε πολλούς. Αναφέρεται ακόμη σε κονσέρτα τα οποία δίδονταν από κάποιο σχήμα Πρωτευουσιάνικο καθώς και στην Εορτή του Πορτοκαλιού, σε Κομματικές Συγκεντρώσεις, Χορούς, στην Εορταστική Εκδήλωση της Παραμονής της Πρωτοχρονιάς. Μας μίλησε ακόμη για την κατάσχεση του Κινηματογράφου το 1957, από τους Αγγλους και την ανατίναξη μέρους του κινηματογράφου από τους ίδιους, με φοβερές ζημιές στήν οικοδομή, μηχανήματα και καθίσματα. Λίγο αργότερα ακολούθησε η ανατίναξη της ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ.
Μεγάλο οικονομικό πλήγμα. Μόνη ηθική ικανοποίηση η στήριξη/συμπαράσταση/κατανόηση που έτυχε από τους συμπολίτες του.
Σκηνές από την ανατίναξη υπάρχουν στα αρχεία του ΡΙΚ και προβάλλονται στη βιτεοσκοπημένη συνέντευξη. Φαίνεται καθαρά η όψη του κινηματοθεάτρου τόσο πριν, κατά την διάρκεια, όσο και μετά την ανατίναξη. Οι εργασίες για την επαναστήλωση του κινηματοθεάτρου καθώς και η διαμάχη για την επιστροφή του στους ιδιοκτήτες (τον πατέρα του Ανδρέα, Γιώργο Παπαγεωργίου τον γνωστό Ξυλέμπορα ο οποίος ήταν τότε εν ζωή) κόστισαν την εποχή εκείνη κάπου 30,000 λίρες και διάρκεσαν 4 περίπου χρόνια.
Το Καλοκαιρινό ΗΡΑΙΟ, πισω από το χειμερινό και απέναντι από τα σουβλιτζήδικα της Δημοτικής Αγοράς, είχε μια μοναδική ιδιομορφία. Εκτός από τις θέσεις στην πλατεία διέθετε και θέσεις εξώστη. Λουζόταν δε μέσα στα άνθη.
ΡΙΟ. Καλοκαιρινό κινηματοθέατρο στήν οδό Ελευθερίας. Ιδιοκτησία του Κυρ. Σοφόκλη Στυλιανού. Πνιγμένο στα γιασεμιά. Λειτούργησε γύρω στην πρώτη πενταετία του 1955. ¨Ηταν το μεγαλύτερο σε χωρητικότητα καλοκαιρινό κινηματοθέατρο της Αμμοχώστου (1400 περίπου καθίσματα) και το μοναδικό που φιλοξενούσε τους καλοκαιρινούς μήνες τις θεατρικές παραστάσεις των Κυπριακών Θιάσων και όχι μόνο.
Λειτούργησε αρχικά από τον ίδιο τον Κον Σοφόκλη με παραστάσεις Μίκυ Μάους- Ντίσνευ Λάντ. Στην πορεία παρεχωρήθη για διαχείρηση στο Χατζηχαμπή.
Οι πιο προνομιούχες θέσεις ήταν αυτές του μπαλκονιού της Οικ. Κυριάκου Φάρτα, που κάθε βράδυ γέμιζαν από φίλους και συγγενείς. Παρακολουθώντας την παράσταση στην άνεση της βεράντας της οικ. Φάρτα απολάμβαναν ταυτόχρονα τα νοστιμότατα τραταμέντα της κας Νίτσας.
Παραστάσεις που σημείωσαν μεγάλη επιτυχία μεταξύ άλλων αυτή του μάγου Βαγκάτρα.
ΙΝΤΕΑΛ Χειμερινό στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου, πρός την εκκλησία Σταυρού. Η λειτουργία του τοποθετείται κάπου γύρω στα μέσα της δεκαετίας του 1950.
Αρχικά ήταν αποθήκη η οποία μετετράπη σε σινεμά απο τον ιδιοκτήτη Μήτσο Μηλιώτη. Χωρητικότητας 850 περίπου θέσεων μοιρασμένες σε πλατεία και εξώστη. Είχε καινούριες αλουμίνιο μεταλλικές μηχανές
Σινεμεκάνικα .Ενα υπόγειο μέρος παρέμεινε σαν αποθήκη η οποία ένα διάστημα τον καιρό της ΕΟΚΑ, είχε χρησιμοποιηθεί από τους Αγγλους σαν ΝΑΦΙ/αποθήκη επίπλων. Γύρω στα 1956-58 αυτή η αποθήκη υπέστη εμπρησμό ο οποίος όμως δεν επεκτάθηκε στο κινηματοθέατρο ούτε και επηρέασε την λειτοργία του.
Φιλοξενήθηκαν Ελληνικοί και Κυπριακοί θίασοι. Δώθηκαν ρεσιτάλ πιάνου με πιο σημαντικό αυτό του τυφλού Έλληνα πιανίστα Κυρ. Θεμελή γύρω στα 1958-1960.
Σε μεμονωμένες περιπτώσεις η πλατεία χρησιμοποιήθηκε για καρναβαλίστικους χορούς.
Λιγο αργότερα της λειτουργίας του χειμερινού κινηματοθεάτρου, ακολούθησε η λειτουργία του καλοκαιρινό ΙΝΤΕΑΛ στην οδό Δημοκρατίας.
ΕΡΕΧΘΕΙΟΝ στην οδό Μαραθώνος και Κάτω Βαρωσίων. Ιδιοκτησία των Οικογενειών Ανδρέα Χατζηπιερή, Στέλιου Ιωνά και Μαρούλας Κωνσταντίνου.
Μικρό, συνοικιακό καλοκαιρινό και χειμερινό σινεμά. Ειδικά το καλοκαιρινό ήταν όμορφο και γουστόζικο στη δροσιά της νύκτας, γεμάτο κατά κύριο λόγο από νεολαία. Πρόσφερε μιά ιδιαίτερη νότα στην συνοικία των Κάτω Βαρωσίων.
Λειτούργησε την δεκαετία 61-71. Στο τέλος διαλύθηκε σαν κινηματογραφική επιχείρηση. Το χειμερινό μετετράπη σε εργοστάσιο παρασκευής καλτσών. Το καλοκαιρινό οικοπεδοποιήθηκε και πουλήθηκε σαν οικόπεδα.
ΑΠΟΛΛΩΝ. Μικρός χειμερινός κινηματογράφος στην οδό Αισχύλου, πίσω από το καλοκαιρινό ΙΝΤΕΑΛ, οποίος μας φαινόταν μινιόν συγκρινόμενος με τούς άλλους κινηματογράφους της Αμμοχώστου. Σήμερα μπορεί να συγκριθεί με τους μοντέρνους κινηματογράφους που είναι τώρα σε λειτουργία.
Χρησιμοποιήθηκε εκτενέστατα για τις μαθητικές παραστάσεις. Τα έσοδα των παραστάσεων χρησιμοποιούνταν για την επιδότηση της καλοκαιρινής εκπαιδευτικής επίσκεψης των απόρων μαθητών/μαθητριών στην Ελλάδα, στο τέλος της Πέμπτης Γυμνασίου. Η πληρότης έφθανε στο αδιαχώρητο γύρω στο 1964-65 χάρη στο Δημοφιλέστατο Παιδί του Λαού Νίκο Ξανθόπουλο πρωταγωνιστή και τραγουδιστή δακρύβρεχτων Ελληνικών ταινιών απο τη μια πλευρά και την Αντζη Ντίκινσον από την άλλη, με τα υπέροχα πόδια. Υπήρχε και καλοκαιρινό πίσω απο την καφετηρία.
«Ρόδο», στην οδό Δημοκρατίας, απέναντι από το Δημόσιο Κήπο.
